![]() |
![]() |
#1 (لینک) |
![]() ![]() |
![]() زبان آذری
زبان آذری زبانی است از خانواده زبانهای ایرانی غربی که در منطقه آذربایجان (آتورپاتکان) پیش از گسترش زبان ترکی رایج بودهاست و امروزه گستره آن محدود شدهاست. بیشتر دانشمندان ایرانشناس، در بازگویی ریشه تاریخی زبان دیرین مردم آذربایجان، باور دارند که زبان باستانی آذری بازمانده و دگرگون شده زبان مادها است و ریشه آریایی دارد که تاریخدانان و جغرافینویسان اسلامی آن را فارسی(ایرانی)، فهلوی و آذری خواندهاند.هر چند که مطالعه بر روی این زبان سابقه طولانی در نزد شرقشناسان غربی دارد، اما نخستین پژوهش گسترده روی آن در ایران توسط احمد کسروی انجام گرفت. احمد کسروی، تاریخنویس ایرانی، در کتاب آذری یا زبان باستان آذربایجان نمونههایی از این زبان و ارتباط آن را با زبان تاتی نشان داد. زبانشناسان با اشاره به وجود زبانهای تاتی و هرزنی در چندین روستای آذربایجان شرقی، اردبیل، نمین، خلخال (کلور)، عنبران، پیله رود و میناباد آنها را از بقایای آن زبان باستانی میداند. زبان «آذری»، یکی از شاخههای زبان پهلوی است که پس از حمله عربها و هجوم اقوام ترک همچنان به زندگی خود ادامه دادهاست. ولی با پا گرفتن زبان ترکی در آن دیار، رفته رفته زبان «آذری» رو به سستی و نابودی نهادهاست. گو اینکه هنوز در پارهای از روستاها و بخشهای آذربایجان نقشی و نشانی از آن باقی است. آذری باستان زبان آذری را باید دنباله زبان مادی دانست. هیچ مدرک تاریخی در دست نیست که نشان دهد پیش از غلبه ترکی زبان دیگری جانشین زبان مادی در آذربایجان شده باشد. جز آن که میتوان تصور کرد که زبان اشکانی و سپس پارسی به نوبت در مرکزهای بزرگ آذربایجان تا اندازهای رواج یافته و اثرهایی در آذری به وجود آوردهاست. چون از زبان مادی باستان اثر مستقلی در دست نیست و از آن جز برخی اصطلاحها و نامها و واژههای پراکنده، بیشتر در کتیبههای هخامنشی، به جا نماندهاست، تشخیص دقیقتر آذری و خصوصیات آن تنها از مطالعه آثار آذری دوره اسلامی و همچنین بقایای آذری در آذربایجان کنونی امکانپذیر است. زبان آذری بعد از حمله اعراب پروفسور ولادمیر مینورسکی در رابطه با زبان آذری میگوید: «مردمان بومی و اصیل یکجانشین روستایی و کشاورز آذربایجان در دوران فتح اعراب به لقب تحقیر آمیز علوج (غیرعرب)خطاب میشدند. اینها به گویشهای متفاوتی همچون آذری و تالشی تکلّم میکردند که هنوز هم امروز جزیرههایی از این زبانها در میان مردمان ترکزبان آذربایجان دیده میشود. تنها سلاح این جمعیت آرام و صلحجوی روستایی فلاخَن بود و بابک خرّمدین با پشتیبانیِ این گروه بر ضد خلیفه قیام کرد.» پروفسور گیلبرت لاژارد هم میگوید: «زبان آذری در حوزه آذربایجان رواج داشت و یک زبان مهم ایرانی بود که مسعودی آن را در کنار دری و پهلوی نام میبرد»سخن گفتن به آذری در آذربایجان طی نخستین قرنهای اسلامی در کتابهای گوناگون روشن شدهاست. قدیمیترین مرجع در این راستا، گفته ابن مقفع (متوفی۱۴۲ هجری/۷۵۹ میلادی) به نقل ابن ندیم است که زبان آذربایجان را پهلوی(الفهلویه)، منسوب به فهله، یعنی سرزمینی دربرگیرنده اصفهان، ری، همدان، ماه نهاوند و آذربایجان، میشمارد. همین قول در عبارت حمزه اصفهانی (به نفل یاقوت در معجم البلدان) و مفاتیح العلوم خوارزمی منعکس است.ذکر واژه آذری را پس از ابن مقفع در کتاب البلدان یعقوبی میتوان یافت که نزدیک ۲۷۸ هجری/۸۹۱ قمری نوشته شدهاست. وی مردم آذربایجان را مخلوطی از ایرانیان آذری و جاودانیهٔ قدیم میشمارد و به نظر میرسد منظورش آذربایجانیهای مسلمان و آذربایجانیهای پیرو بابک خرّمدین است. ابن حوقل (درگذشتهٔ ۳۷۱ هجری/ ۹۸۱ میلادی) نوشتهاست: «زبان مردم آذربایجان و بیشتر مردم ارمنستان ایرانی(الفارسیه) است که آنها را به هم پیوند میزند و عربی نیز میان آنان به کار میرود و از آنان که به پارسی سخن میگوید، کمتر کسی است که عربی را نفهمد...»یاقوت حموی میگوید: «مردم آذربایجان را زبانی است که آن را آذری (الاذریه) مینامند و مفهوم کسی جز آنان نیست رواج آذری را همزمان حمله مغول تایید میکند. زکریا بن محمد قزوینی در آثار البلاد که در ۶۷۴ هجری/۱۲۷۵ میلادی نوشته شدهاست میگوید که: «هیچ شهری از دستبرد ترکان محفوظ نماندهاست مگر تبریز». چنین بر میآید که دست کم تا زمان اباقا از کارایی ترکی بر کنار بودهاست.«ابوعبدالله مقدسی» نویسندهی اواخر سدهی چهارم ق.، ایران را به هشت اقلیم تقسیم نموده مینویسد: «زبان مردم این هشت اقلیم، ایرانی (العجمیة) است؛ جز این که برخی دری و بعضی پیچیده (منغلق) است و همهی آنها فارسی نامیده میشود». و میافزاید که «فارسی آذربایجان در حروف، به فارسی خراسان شبیه است» مردم آذربایجان پیش از رواج ترکی به زبانی که از گویشهای مهم ایران بوده و به فراخور نام آذربایجان آذری خوانده میشده است، سخن میگفتهاند.آن زبان که با زبان ری و همدان و اصفهان از یک دست بودهاست، تا سدهٔ دهم و به گمان بسیار مدتها پس از آن نیز زبان غالب آذربایجان بودهاست.پس از حملات عربها گروهی از مردم مراغه از آن شهر کوچیده و به منطقه رودبار الموت رفتند. این کوچندگان امروز نیز به نام مراغیها نامیده میشوند و در ۷-۸ روستای رودبار الموت سکونت دارند. آنها زبان اصلی مادی مراغه آذربایجان را حفظ کردهاند و امروز نیز به زبان ایرانی آذری سخن میگویند. حمدالله مستوفی، دین مراغیهای الموت را آیین مزدکی نامیدهاست. فراموش شدن زبان آذری در اثر مهاجرت ترکهای آسیای مرکزی به آذربایجان و دیگر عوامل که عموماً در فاصله سدههای پنجم تا دهم هجری رخ دادهاست و ادامه این مهاجرت، زبان ترکی کم کم زبان آذری را به بوته فراموشی سپرده، خود جای آنرا گرفتهاست.پروفسور پیتر گلدن در صفحه ۳۸۶ کتاب خود که یکی از جامعترین کتابها درباره تاریخ گروههای مختلف ترک چاپ شدهاست روند ترکی زبان شدن آذربایجان را به سه مرحله بخش کرده است: نخست ورود سلجوقیان و مهاجرت قبایل اغوز به ناحیه آذربایجان و آران و آناتولی، دوم حمله مغولان که بیشتر سربازان شان ترکتبار بودند، و سوم دوران صفویان که بسیاری از قبایل اغوز-ترکمان قزلباش از آناتولی به ایران سرازیر شدند.دکتر محمد جواد مشکور درباره آمدن تیرههای ترک به آذربایجان مینویسد: پیشامدهای متناوب یکی پس از دیگری آذربایجان را آماج تهاجمات پیاپی قرار داد. با نفوذ اقوام ترک و گسترش زبان ترکی، سیطرهٔ زبان آذری محدود و رفته رفته رو به کاهش نهاد. در دوران مغولها که بیشتر سربازان آنان ترک بودند و آذربایجان را تختگاه خود قرار دادند، ترکان در آن جا نفوذ گستردهای یافتند. حکومت ترکمانان آق قویونلو و قراقویونلو و اسکان آنها در آذربایجان بیش از پیش مایه رونق ترکی و تضعیف زبان «آذری» شد. جنگها و عصیانهایی که در فاصله بر افتادن و برخاستن صفویان پیش آمد سربازان ترک بیشتری را به آذربایجان سرازیر کرد. وجود قزلباشهای ترک نیز مزید بر چرایی شد و زبان ترکی را در آن سرزمین رونق بخشید. از جمله دیگر کسانی که تبریز و مراغه را پایتخت خویش قرار دادند هلاکوخان ایلخانی بود.ولادیمیر مینورسکی در دانشنامه اسلام فرایند تغییر زبان مردم آذربایجان را چنین توضیح میدهد: در حدود قرن شش هجری تحت لوای سلجوقیان قبیله غوز ابتدا در تعداد اندک و سپس در تعداد قابل توجهی آذربایجان را اشغال مینمایند. در نتیجه مردمان ایرانیزبان آذربایجان و نواحی ماوراء قفقاز تبدیل به ترکزبان شدند، هرچند که ویژگیهای تمایزبخش زبان ترکی آذربایجانی، مانند آواهای پارسی و نادیده گرفتن تطابق صوتی، منشا غیرترکی جمعیت ترکزبان شده را منعکس میکند.ریچارد فرای نیز زبان آذری را زبانی گسترده و زبان اصلی در جغرافیای آذربایجان میداند. به نظر وی این زبان غالب آذربایجان از قرن چهاردم میلادی به طور تدریجی جایگاهش را به ترکی آذربایجان داد.پروفسور ژان دورینگ شرقشناس و موسیقیدان نیز تایید میکند که شهر تبریز در قرن ۱۵ میلادی هنوز ترک زبان نشده بود. گویش های کنونی زبان آذری باوجود تضعیف زبان آذری از زمان غلبه مغول، گویشهای آن زبان به گونه کامل از میان نرفته، بلکه هنوز به گونه پراکنده و بیشتر با نام تاتی با آنها سخن میگویند. این گویشها از شمال به جنوب به عبارتاند از:کرینگان از روستاهای دیزمار خاوری از بخش ورزقان شهرستان اهرکلاسور و خوینهرود از روستاهای بخش کلیبر شهرستان اهرگلین قیه از روستاهای هرزند از بخش زنوز شهرستان مرندعنبران از بخش نمین شهرستان اردبیلبیشتر روستاهای بخش شاهرود خلخالشماری از روستاهای طارم علیاروستاهای اطراف رامند و جنوب غربی قزوینتالش از اللهبخش محله و شاندرمین در جنوب، تا تالش شوروی پیشین در شمال که اصولاً به زبانهای تاتی آذربایجان بازبستهاند. در پست بعدی قصد آموزش زبان آذری کنونی را داریم. لطفا همراه ما باشید! این مطلب با زحمات کاربرای این سایت جمع آوری شده است اخلاق حکم می کند در صورت برداشت از سایت منبع را ذکر کنید! ویرایش توسط Alireza : 13 اسفند 1389 در ساعت 14:30. |
![]() |
|||||
موضوع | انجمن | آخرین نویسنده | پاسخ | نمایش | تاریخ آخرین نوشته |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 966 | 20 اسفند 1389 15:05 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 852 | 20 اسفند 1389 14:53 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 772 | 20 اسفند 1389 14:52 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 800 | 20 اسفند 1389 14:52 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 856 | 20 اسفند 1389 14:51 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 789 | 20 اسفند 1389 14:50 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 757 | 20 اسفند 1389 14:48 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 843 | 20 اسفند 1389 14:47 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 798 | 20 اسفند 1389 14:46 |
![]() |
احادیث | Alireza | 0 | 666 | 20 اسفند 1389 14:45 |
![]() |
#2 (لینک) |
![]() ![]() |
![]() در کشور ما ایران آذری ها همه در استانهای مختلف پخش هستند.و بر اثر لهجه و گویش های مخصوص هر استان این تاثیر نیز بروی زبان آذری در هر استان شده است.برای مثال زبان آذری بین اردبیل و تبریز فرق دارند. استان هایی که آذری ها بصورت استاندارد در آنها هستند اینگونه است:اردبیل - تبریز - زنجان - اراک - همدان - ارومیه - قزوین
|
برچسب ها |
آموزش, آذری, تاریخچه, زبان |
کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان) | |
![]() |
|
Administer, Alireza |
ابزارهای موضوع | |
نحوه نمایش | امتیاز به این موضوع |